Een mooi product lang bewaren blijft een vak apart, zeker als je kiest voor optimale kwaliteit en het beperken van gewichtsverliezen. Gelukkig zijn er tegenwoordig voldoende (technische) hulpmiddelen: klimaatcomputers, ventilatoren en mechanische koeling zijn bij uitstek geschikt voor het optimaliseren van de klimaatbeheersing.
Perioden met wisselende klimaatomstandigheden hebben dan geen negatieve invloed meer op de kwaliteit van het te bewaren product. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de nieuwe mogelijkheden op het gebied van mechanische koeling. Deze methode zorgt voor meer rendement uit de bewaring.
Ontwikkeling in koelsystemen
De laatste vijf jaar is er veel ontwikkeling geweest op het gebied van koelsystemen. Ingegeven door aangescherpte milieueisen en nieuwe technologische ontwikkelingen zijn er koelinstallaties op de markt gekomen die een aantal voordelen hebben voor het product. Tot een aantal jaren geleden waren mechanische koelsystemen voornamelijk directe systemen (één koelkringloop met koudemiddel direct in de luchtkoeler bij het product verdampen) met een vast temperatuurverschil over de luchtkoeler. Dit had als nadeel dat er eigenlijk maar één type product (aardappel of uien) onder optimale omstandigheden bewaard kon worden. Voor een andersoortig product was die koelinstallatie niet geschikt, omdat er te weinig koelvermogen beschikbaar was of juist te veel uitgedroogd werd.
Twee kringlopen
De nieuwe koelsystemen bevatten indirecte systemen en die bestaan uit twee kringlopen. In de eerste kringloop buiten de bewaarplaats wordt een kleine hoeveelheid koudemiddel (propaan of NH3) gebruikt die verdampt in een warmtewisselaar. Hierdoor wordt de koudedrager (bijvoorbeeld glycol of CO2) uit de tweede koelkringloop afgekoeld. Die wordt vervolgens naar de luchtkoeler in de bewaring gepompt en neemt warmte op uit het product. Door de volumestroom en/of de temperatuur van de koudedrager te variëren kan het koelvermogen en de ontvochtiging aangepast worden aan de eisen die het product stelt. Hiermee wordt het uiteindelijke bewaarrendement verhoogd en is het mogelijk verschillende soorten producten te bewaren. Vergelijkende praktijkproeven in wortels en aardappels hebben aangetoond dat gebruik van een indirecte koelinstallatie het gewichtsverlies met dertig procent kan verminderen. Hierbij werd er slechts twee procent gewichtsverlies gemeten over een bewaarperiode van zeven maanden bij het indirecte koelsysteem en drie procent bij het directe koelsysteem.
Door het opsplitsen van de koelkringloop in twee delen komen andere koudemiddelen in beeld die goede koeltechnische eigenschappen hebben en tevens minder milieubelastend zijn. Dit is in lijn met de internationale eisen in de internationale koeltechniekwetgeving.
Koelsystemen vergelijken en ontwerpen
Het is niet eenvoudig een koelsysteem kwalitatief te beoordelen op basis van slechts het koelvermogen. Een koelsysteem kan veel koelvermogen hebben, maar daardoor tegelijk veel vocht aan het product onttrekken. Door bijvoorbeeld meer luchtkoelers te installeren en te werken met een kleiner temperatuurverschil is hetzelfde koelvermogen beschikbaar die minder gewichtsverlies oplevert. Om een koelsysteem goed te kunnen beoordelen zijn een aantal hoofdkenmerken van belang: koelvermogen per ton product bij een bepaalde bewaartemperatuur en buitentemperatuur, ontvochtiging per uur, opgenomen elektrisch vermogen in verhouding tot het afgegeven koelvermogen en de mogelijkheid tot het (automatisch) aanpassen van het koelvermogen naar de behoefte van het product. Een koelinstallatie met een bepaald koelvermogen kan op een aantal manieren ontworpen worden. Hierbij wordt door het kiezen van specifieke componenten een installatie ontworpen die valt in een categorie als: minimale aanschafprijs, energiezuinig, minimale ontvochtiging, flexibel inzetbaar. Door meer of minder aandacht te besteden aan deze categorieën komen er moeilijk vergelijkbare installaties naast elkaar te staan met allemaal dezelfde koelcapaciteit. Mechanische koeling is hiermee een sterk specialistisch vakgebied, waarbij in het ontwerptraject veel kennis uitgewisseld moet worden tussen bewaarspecialist en akkerbouwer.
Moderne klimaatregeling
Naast de koelinstallatie zelf is de regeling van de gehele installatie ook een belangrijke factor in het uiteindelijke bewaarrendement. Omdat moderne klimaatcomputers voorzien zijn van grote touchscreenschermen en met internet verbonden zijn, kan het functioneren en presteren van de installatie op een overzichtelijkere manier aan de gebruiker gepresenteerd worden. Dit geeft ook de mogelijkheid om snel te signaleren wanneer er instellingen aangepast moeten worden. Op basis van de getoonde informatie (temperaturen en drukken) kan er ook op technisch vlak eenvoudiger geanalyseerd worden hoe de installatie presteert.
Een geïntegreerde besturing van het (buitenlucht) ventilatiesysteem en de mechanische koelinstallatie door één klimaatcomputer zorgt voor een optimale samenwerking die het bewaarrendement verder verbetert. Een nieuwe interessante regeltechnische mogelijkheid is om het koelvermogen automatisch aan te passen aan de eisen die het product stelt. Zo kan er automatisch veel koelvermogen geleverd worden tijdens het inkoeltraject en met dezelfde installatie minimale ontvochtiging bereikt worden tijdens de bewaarfase. In de toekomst zal het zelfs mogelijk zijn om met nieuwe sensortechnologie de installatie te laten regelen en sturen op de productkwaliteit.
