Hybride veredeling is de toekomst voor de aardappelteelt. Het Rathenau Instituut doet onderzoek naar de maatschappelijke impact van nieuwe technologieën en ziet grote kansen voor deze innovatieve alternatief van genetische modificatie. Toch concluderen de onderzoekers wel dat deze vorm van natuurlijke veredeling goed ingebed moet worden, zodat het een bijdrage kan leveren aan maatschappelijke opgaven op het gebied van ecologische duurzaamheid en voedselzekerheid. Het onderzoeksinstituut schetst daarbij drie scenario’s voor de aardappelteelt in Nederland in 2040.
Uit gesprekken met telers, veredelaars en milieuorganisaties trekt het Rathenau Instituut dat er kansen liggen op de wereldmarkt. Om de potentie van hybride aardappelveredeling te benutten, is tijdige sturing noodzakelijk. Het onderzoeksinstituut adviseert de aardappelsector en de overheid om te blijven innoveren en investeren in kennisontwikkeling.
Duurzamer en hogere opbrengsten
Hybride aardappelveredeling is in Nederland bedacht. De methode maakt het mogelijk om rassen sneller aan te passen en in zaadvorm op de markt te brengen. De zaadjes kunnen makkelijker bewaard en vervoerd worden dan de huidige aardappelknollen. De innovatie biedt mogelijkheden voor een aardappelteelt die duurzamer is en tot hogere opbrengsten leiden in verschillende klimaatzones en omstandigheden. Volgens het Rathenau Instituut vormt de methode ook een alternatief voor genetische modificatie. De onderzoekers schetsen in hun rapport over de potentie van de aardappelteelt een perspectief voor 2040. Daarin worden drie scenario’s voorgespiegeld.
Mondiaal duopolie in 2040
Het eerste scenario is ‘Mondiaal duopolie in 2040’ en ligt in het verlengde van de huidige trend binnen de landbouw van schaalvergroting en intensivering. ‘Twee grote multinationals zijn wereldwijd in regie en beheersen de aardappelsector. Zij bepalen welke aardappel gegeten wordt. De vraag naar de aardappel is wereldwijd hard gestegen, maar de Europese consumentenmarkt heeft aan belang verloren. De multinationals maken pragmatisch keuzes over het gebruik van zaadaardappelen dan wel van pootgoed, van genetische modificatie dan wel van hybride veredeling, en van gewasbeschermingsmiddelen. De focus ligt op grootschalige aardappelproductie, waarbij de opbrengst per hectare leidend is, draagt bij aan wereldvoedselzekerheid, maar gaat ten koste van het milieu’, zo staat in het rapport beschreven.
Klimaatverandering cruciaal in teelt en veredeling
‘Circulair en hightech’ is een tweede scenario, waarbij met name de klimaatverandering een cruciale rol speelt in teelt en veredeling. ‘De Nederlandse overheid stelt aan bedrijven strenge ecologische duurzaamheidsvoorwaarden, om zo de economie circulair te maken. De traditionele Nederlandse pootgoedsector is verdwenen. De Nederlandse consument betaalt meer voor smakelijk, gezond en gevarieerd voedsel. Aardappeltelers richten zich vooral op lokale markten. De landbouw leunt sterk op technologische innovatie om te kunnen omgaan met problemen als gevolg van klimaatverandering. Armere landen kunnen deze technologische ontwikkelingen niet bijbenen. Meer ruimte in Nederland voor natuur betekent dat aardappeltelers maximaal moeten produceren op beperkt beschikbare landbouwgrond.
Lokale teelt, kennis wereldwijd verhandeld
Het derde en laatste scenario is een perspectief met verschillende markten. ‘Veredelaars gebruiken wereldwijd hybride veredeling om regionaal aangepaste rassen te ontwikkelen. De Nederlandse pootgoedsector produceert alleen nog voor de lokale markt. Wereldwijd handelt Nederland in kennis over veredeling en geïntegreerde aardappelketens. De interesse van consumenten in lokaal voedsel is toegenomen. De verwerkende industrie vraagt om uniforme rassen. Innovatie in de aardappelsector richt zich vooral op natuurlijke veredeling van rassen. Een groot deel van de wereldwijde productie is kleinschalig en divers, en maakt gebruik van lokale infrastructuren. Aardappels voor de verwerkende industrie worden in bulk geproduceerd door grotere boerenbedrijven.’
"Voor een vruchtbare toekomst voor de aardappelsector zijn zowel bedrijven, maatschappelijke organisaties als de overheid aan zet."
Conclusie van het Rathenau Instituut is dat hybride aardappelveredeling een belangrijke rol gaat spelen in de toekomst. “Miljoenen mensen wereldwijd eten steeds vaker aardappelen”, schetst directeur Melanie Peters, “Wat betreft de aardappeloogst en op het gebied van duurzaamheid valt er een wereld te winnen. Die kansen worden alleen benut als overheid en bedrijven daar tijdig op inzetten. Dit wordt mede gestuurd door de publieke druk die maatschappelijke organisaties uitoefenen op de sector, en door regelgeving en het kennis- en innovatiebeleid van overheden. Voor een vruchtbare toekomst voor de aardappelsector zijn dus zowel bedrijven, maatschappelijke organisaties als de overheid aan zet.”
Het Rathenau Instituut stelt dat de overheid kan stimuleren met wet- en regelgeving, het opzetten van genenbanken en ondersteuning van publieke kennisinstituten. Marktpartijen moeten gebruik blijven maken van de diversiteit aan genen, rassen en teeltsystemen. “Kennis vormt de basis voor een nieuw verdienmodel binnen de aardappelketen.”
