De onmenselijke oorlog in Oekraïne leidt al bijna drie weken tot hartverscheurend menselijk leed, zorg en onzekerheid. Tegelijkertijd heeft deze oorlog in de graanschuur van Europa gevolgen voor de voedselvoorziening op de lange termijn. Dat vraagt om een wettelijke borging van onze strategische landbouw, voedselautonomie én vooruitgang op gebied van klimaat en duurzaamheid. Dat zijn de conclusies uit het online LTO-rondetafelgesprek over de oorlog in Oekraïne.
“De Russische invasie in Oekraïne heeft het belang van voedsel pijnlijk duidelijk gemaakt. De roep om betere wettelijke bescherming van het strategisch belang van landbouw en de tuinbouw wordt steeds luider. Denk bijvoorbeeld aan het beschermen van vruchtbare landbouwgrond tegen opkoop door buitenlandse partijen en het in de benen houden van cruciale productielijnen. Een Wet strategisch belang land- en tuinbouw is noodzakelijk naast de reeds bestaande juridische borging van andere belangen, zoals duurzaamheid, ruimtelijke inrichting en economische ordening. We moeten niet naïef zijn over de toenemende instabiliteit in de wereld, het belang van voedsel bij een alsmaar toenemende wereldbevolking en het effect van klimaatverandering op migratiestromen. Nederland voedt de wereld niet, maar de oorlog in Oekraïne laat zien dat we in Europa én Nederland echt moeten werken aan onze strategische positie voor gezond voedsel;” zegt Sjaak van der Tak, voorzitter LTO Nederland.
Stijgende voedselprijzen
Dr. Louise van Schaik, hoofd EU & Global Affairs bij Clingendael, waarschuwt dat voedsel in Nederland duurder zal worden. Ze vergelijkt het met Finland, waar de uitgaven aan voedsel volgens een minister van 11 procent van het besteedbaar inkomen naar 20 procent zal stijgen. Ook ziet ze de discussie over verduurzaming van de landbouw oplaaien: “Niet alles kan op hetzelfde stuk grond, je moet kiezen: of voedsel, of biobrandstoffen of natuur.”
Van Schaik verwacht dat de Europese Unie (EU) sneller wil verduurzamen. Europa is sterk afhankelijk van gas en olie uit Rusland, zeker nu de prijzen torenhoog zijn spekt dit rechtstreeks de Russische oorlogskas. Poetin kan de EU nu nog in de kou zetten door de gaskraan dicht te draaien. Juist daarom verwacht Van Schaik dat de Green Deal wordt versneld. De sleutel voor onafhankelijkheid ligt in een duurzaam Europees energiesysteem. Ze verwacht dat er interessante kansen zijn voor de landbouw om met biogas en groene waterstof om Russische afhankelijkheid in rap tempo af te bouwen en daarmee tegelijkertijd bij te dragen aan de Green Deal.
Kan er straks gezaaid worden?
Ondanks de Russische invasie gaat het werk op het bedrijf van Kees Huizinga zoveel mogelijk door. Huizinga woont al bijna twintig jaar in Oekraïne en runt een boerderij met 2.000 koeien en 13.000 hectare akkerbouw. De Oekraïense landbouwsector probeert zo goed en kwaad als het kan voedsel te produceren. Toch is het echt oorlog. Raketten vliegen over, Russische tanks staan op de weg en internet is er nauwelijks meer. Oekraïners slachten hun varkens en maken vlees in. Het zaaiseizoen is in Oekraïne aangebroken, maar voldoende zaaigoed, gewasbeschermingsmiddelen en stroom is er op veel plekken niet. Dat veroorzaakt gaten op de wereldmarkt, met extreme prijsstijgingen tot gevolg. Huizinga waarschuwt daarom niet alleen voor honger in Oekraïne, maar ook voor voedselproblemen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten.
Gevolgen nu al merkbaar in de landbouw
De economische gevolgen van de oorlog zijn nu al stevig merkbaar bij boeren en tuinders. De prijzen voor energie, grondstoffen en kunstmest lopen aanzienlijk op. De opbrengstprijzen zijn zeer onzeker. Bij de glastuinbouw hakken de hoge energieprijzen er behoorlijk in. Volgens Ruud Paauwe, directeur Glastuinbouw Nederland, zijn de energieprijzen zo hoog dat sommige telers hun rekeningen niet meer kunnen betalen. De lichten in de kas gaan uit. Door schaarse en dure kunstmest en energie kunnen gewasopbrengsten dit jaar fors lager uitvallen. Vanuit Glastuinbouw Nederland is dan ook bij LNV ingezet op een borgstellingsregeling, waardoor telers en tuinders toegang krijgen tot liquiditeit om het bedrijf draaiende te houden.
Eenzelfde trend van kostenstijgingen ziet vakgroepvoorzitter Akkerbouw en Vollegrondsgroente Jaap van Wenum. Van Wenum pleit daarom voor de terugkeer van rode diesel en meer snelheid in het toelaten van kunstmestvervangers (RENURE). Deze kunnen, net als verlenging van derogatie, het kunstmesttekort opvangen en bijdragen om te komen tot kringlooplandbouw. Ook wijst hij er op dat boeren die in 2023 in aanmerking willen komen voor de basispremie van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) worden verplicht om 4 procent van hun oppervlakte bouwland als niet-productief aan te merken. Deze crisis laat zien dat onze landbouw van grote strategische waarde is. Zijn oproep is om het potentieel en het strategisch belang van de Europese landbouwgrond te benutten en het te vormen beleid hierop aan te passen.
De biologische sectoren zijn bezorgd over de toevoer van biologisch veevoer uit Oekraïne. Bestuurslid Douwe Monsma van Biohuis merkt op dat veel van deze grondstoffen nog in Oekraïne in voorraad liggen en nu niet naar Europa kunnen komen. Binnen enkele weken zal er sprake zijn van een algemeen tekort in biologisch veevoer. Ook in Nederland. Het is én blijft de ambitie om 100 procent biologische grondstoffen te voeren zolang dat mogelijk is en zodra dat weer mogelijk is. Biohuis vraagt wel om een tijdelijk derogatie voor een klein deel niet-biologische eiwithoudende grondstoffen voor bepaalde dieren. Zo kunnen dieren te allen tijde kunnen worden verzorgd en verliezen boeren niet na jarenlange inspanning hun biologische status door een externe crisis.
Zijn er met Pasen wel Nederlandse eieren? Dat is de belangrijkste vraag die in de pluimveehouderij op tafel ligt, zo stelt vakgroep- en NOP-voorzitter Kees de Jong. Als pluimveehouders zelfs de stijgende voerkosten niet meer terug kunnen verdienen, gaan de kippen naar de slacht en komt de Nederlandse eierproductie stil te liggen. Om de kostenstijging te compenseren is een hogere inkoopprijs door de supermarkt nodig. Na meerdere noodkreten uit de sector, hebben de eerste supermarktketens toegezegd legpluimveehouders te compenseren voor de sterk gestegen voerprijs.
Bron: LTO Nederland
