Uit de stresstest van de Aardappelpilot, waarbij veertig rassen getest werden op het presteren met lage stikstofgehaltes en geen beregening, kwamen acht rassen naar voren. De Limburgse akkerbouwer Bert Merx teelt dit seizoen twaalf hectare Donata, een van de acht geselecteerde rassen. En als proef heeft hij nog twee van de geselecteerde rassen op eigen proefvelden staan, namelijk Icarus en Lady Jane.
In het kader van zijn keuze voor meer oogstzekerheid doet de Limburgse akkerbouwer Bert Merx mee aan de Aardappelpilot in Nederland. Deze Aardappelpilot is in 2022 begonnen en in 2025 is deze pilot afgerond. De Aardappelpilot is ondersteund door het Ministerie van LVVN (Landbouw, Voedselzekerheid, Visserij en Natuur) en sluit ook aan bij het Uitvoeringsprogramma UP2030.
In de gezellige oude Limburgse carréboerderij is inmiddels ook Guido Schriever aan de keukentafel aangeschoven bij Merx. Hij is projectleider Open teelten bij LLTB en leidt de Aardappelpilot voor wat betreft LLTB. Schriever: “Doelstelling van het Uitvoeringsprogramma UP2030 is dat Nederlandse boeren minder afhankelijk worden van chemische middelen. Ander doel is dat ze weerbaarder of resistente gewassen gaan telen. En die gewassen moeten dus ook beschikbaar komen.”
“Worteldominantie heel belangrijk”
In het kader van de Aardappelpilot is er een proef gestart in het Limburgse Jabeek in 2022. Daar lagen veertig rassen in vierkante blokjes van vier rijen lang en twee meter breed. Dertien Nederlandse handelshuizen wilden wel mee gaan in deze proef, al was het voor hen, volgens Schriever, wel wennen aan het idee. Schriever: “Het ging daarbij eigenlijk om een stresstest. Belangrijkste twee uitgangspunten waren dat het ras laag in de stikstof toch kon presteren (maximaal 175 kilogram per hectare, inclusief bodemvoorraad, red.) en dat het niet beregend zou worden. In eerste instantie sputterden veel handelshuizen dan ook tegen.”
Volgens Schriever is uit onderzoek gebleken dat bij aardappelrassen worteldominantie erg belangrijk is. Schriever geeft daar momenteel lezingen over door heel het land. “We moeten naar een weerbare bodem, waarbij de bodembiologie zijn werk weer kan doen.” Volgens de projectleider Open teelten bij LLTB is het belangrijk te kiezen voor een robuust aardappelras. Dus bij voorkeur phytophthora-resistent
een kort groeiseizoen en een robuust wortelstelsel. “Vooral dat laatste is erg belangrijk gebleken.” In dat kader is ook een aangepaste bemesting van belang. Bij de start van de teelt is calciumopname belangrijker dan de opname van kali en nitraat. Later in het seizoen kun je wel meer kali en nitraat geven. Schriever: “En de calciumgift moet uit vrije calciummoleculen bestaan. Verder is het gebruik van biostimulanten noodzakelijk. Dat zorgt voor een betere balans tussen loofgroei, knolaanzet en wortelgroei.”
Weerbaarder aardappelplant
Ook planthormonen kunnen bijdragen aan een weerbaarder aardappelplant. De titel van de lezing die Guido Schriever namens de Aardappelpilot geeft luidt dan ook: Hormoonbalans en Worteldominante groei. “In een volledig wortelstelsel wordt het hormoon cytokine voldoende aangemaakt”, aldus Schriever. Cytokinen zijn een brede klasse van kleine eiwitten die een belangrijke signaalfunctie vervullen in het immuunsysteem. In een kaal wortelstelsel neemt de cytokine productie af en wordt de plant gevoeliger voor ziektes en abiotische stress (onder abiotische stress valt stress als gevolg van een handeling, dus een bespuiting of het dichtrijden van grond of kunstmest toedienen).
Merx met drie rassen verder
De veertig rassen in Jabeek (en ook op andere plekken in Nederland lagen proefpercelen) zijn gedurende de gehele teelt bekeken. De acht rassen die uiteindelijk geselecteerd werden uit deze stresstest hebben allemaal dus een goede worteldominantie. De rassen die geselecteerd zijn, zijn Donata, Icarus, Lady Jane, Armedi, Caster, Virgil, Edison en Travolta. Volgens Schriever waren er overigens nog zeven rassen mogelijk kansrijk, dus worden die rassen de komende tijd ook nog onderzocht c.q. proeven mee gedaan. Opvallend is trouwens volgens hem dat de oude Oost-Duitse aardappelrassen (uit de voormalige DDR) met weinig stikstof en water toe kunnen. “Blijkbaar hebben de Oost- Duitsers daar toen op geselecteerd.”
Donata, Icarus en Lady Jane
De Limburgse akkerbouwer Bert Merx koos ervoor om (voorlopig) met drie rassen die uit de stresstest geselecteerd werden, verder te gaan. Hij teelt daarom dit seizoen twaalf hectare Donata’s. In het kader van de Aardappelpilot heeft hij nog twee van de geselecteerde rassen op eigen proefvelden staan, namelijk Icarus (één hectare) en Lady Jane (één hectare). De aardappels worden op voor Limburg gangbare lössgronden geteeld.
Merx: “Reden voor mij om aan deze proef mee te doen, is omdat ik de aardappeloogst afgelopen herfst met moeite binnen kreeg en ook met veel kwaliteitsproblemen. Zo was een deel aangevroren en had een deel ook veel te lang nat gelegen.” De laatste dinsdag voor Kerst deed de akkerbouwer een laatste poging om te oogsten en haalde nog een deel binnen, maar er waren ook percelen die verloren zijn gegaan. Daar was niet meer op te komen. “Vandaar dat ik over nieuwe rassen telen na ben gaan denken. Ik wil meer oogstzekerheid inbouwen”, aldus Merx.
Dat de Limburgse akkerbouwer besloten heeft om twaalf hectare Donata’s te gaan telen, komt omdat Aardappelpilot genetica-adviseur Ben Bredek hem dit adviseerde. Maar die kan dat wel adviseren, je moet als akkerbouwer natuurlijk ook een afnemer hebben. Gelukkig wilde Farm Frites dertig ton Donata poters leveren en de aardappels ook afnemen. Merx: “Samen met de 26 hectare Innovator’s die wij al hebben (zijn rond 10 mei gepoot), en die nu al aan het afsterven zijn, kan ik dus met redelijke zekerheid zeggen dat zo’n veertig procent van mijn oogst nu ‘oogstzeker’ is.”
Lady Jane ook kansrijk
Als wij naar het proefperceel met Lady Jane’s lopen, waar als proef Icarus naast ligt en een gangbaar Fontane perceel tegenaan ligt, is meteen opvallend is dat de planten van Lady Jane duidelijk hoger zijn dan van de omliggende rassen. Lady Jane is Phytophthora resistent en ook dat is duidelijk te zien op het proefperceel van dit ras bij akkerbouwer Bert Merx. Volgens de akkerbouwer gaan ook de Donata’s goed. Die zijn op 15 mei gepoot. Het is de bedoeling dat de Donata’s eind augustus ‘de kilo’s er onder hebben zitten’. Het onderwatergewicht moet dan ook voldoende zijn en als de schil er goed omheen zit, dan kunnen ze in principe eind september / begin oktober geoogst worden.
Phytophthora resistente rassen
Merx kijkt geheel onafhankelijk naar de drie rassen die hij momenteel teelt, maar zag voor dit jaar Donata als de meest kansrijke. “En super natuurlijk dat Lady Jane phytophthora-resistent is, maar toch moet je ook dan nog de resistentie bewaken. Ik heb ze in het begin overgeslagen, maar door een phytophthora besmetting in de omliggende Icarus en Fontane’s heb ik ze toch maar, uit voorzorg, bespoten op een gegeven moment.” Of hij volgend jaar nou twaalf hectare Lady Jane gaat telen of veertig hectare Donata’s, Merx weet het nog niet. “Het is afhankelijk van de beschikbaarheid van pootgoed. We moeten zien hoe het gaat. In ieder geval is het ras Donata wat mij betreft een blijver.” En volgens hem kan het phytophthora-probleem niet alleen opgelost worden door nieuwe phytophthora resistente rassen. Daar moet veel meer voor gebeuren. Er moet snel aan een nieuw en effectief middelenpakket gewerkt worden. “Laten we met z’n allen voorkomen dat we negentiende eeuwse Ierse taferelen krijgen in Europa.”
Een andere nieuwe ontwikkeling waar de Limburgse akkerbouwer inmiddels aan meedoet is het geven van planthormonen aan zijn aardappelplanten. Merx: “Dit dus ook om de plantbalans goed bewaren. Dat doe ik nu dus sinds zo’n drie jaar.” Op vijf kilometer van de thuislocatie ligt een perceel Innovator’s en die
krijgen planthormonen. “Bij Innovator’s werkt dat erg goed”, aldus Merx.
Afnemers
Wat de nieuwe rassen betreft zijn volgens Schriever ook de afnemers in aardappelland inmiddels wakker geworden en die azen nu op het alleenrecht van bepaalde rassen. Schriever: “Het is momenteel de vraag, wie welke rassen gaat doen. Donata heeft dan al drie vaste afnemers, maar veel rassen liggen nog ‘vrij in de markt’. Wie ze binnen gaat halen, gaan wij de komende tijd bezien. Dat de afnemers er moeite voor doen om ze binnen te halen, dat waarderen wij in ieder geval als positief.”
Tekst en beeld: Dick van Doorn
Ontvang de Akkerbouwkrant gratis thuis op de mat
Dit, en vele andere verhalen recht uit het veld, lees je in de Akkerbouwkrant. Wil je ook de mooiste artikelen en reportages thuis op de mat?
De Akkerbouwkrant verschijnt zes keer per jaar met elke uitgave een verdiepend thema. De Akkerbouwkrant is semi-redactioneel en brengt positieve artikelen uit de markt. Met diverse reportages en praktijkervaringen komt de akkerbouwer aan het woord.
Klik hiernaast of ga naar akkerbouwbedrijf.nl/abonneren voor alle mogelijkheden.
