De consumentenprijsindex van aardappelen is in maart uitgekomen op 134 (2015=100). Dat is 3% hoger dan in februari maar 18 punten minder dan in juli 2019. De producentenprijsindex was in 2019 stabiel en daalde vanaf begin 2020 naar 114 punten in maart. Door de coronacrisis daalde ook de aardappelprijs af boerderij. In maart zakte die met 11%, nadat de prijs in het seizoen 2019/2020 geleidelijk was gestegen naar 123 punten in februari.
Prijsontwikkeling
In maart is de consumentenprijsindex uitgekomen op 134 punten, wat 4 punten (3%) hoger is dan in februari en 5% hoger is dan in maart vorig jaar. Vanaf het begin van het seizoen 2019/2020 vertoont de consumentenprijs een neerwaartse lijn tot maart 2020. De aanvang van de Covid-019-crisis heeft de vraag naar verse aardappelen in de winkel doen toenemen wat leidde tot deze hogere prijzen.
Aardappelprijs
De aardappelprijs af boerderij ligt dit seizoen 2019/2020 aanmerkelijk lager dan het voorgaande seizoen 2018/2019. In juni 2019 lag de aardappelprijs nog op 212 punten, het hoogste niveau voor seizoen 2018/2019. In september was de index gedaald naar 116 punten, 96 punten lager ten opzichte van juni. De oogst van 2018 was door droogte zeer klein en van mindere kwaliteit. Het aanbod van 2019 is groter maar minder ruim dan aanvankelijk gedacht door de late hittegolf van eind augustus. Die maakte dat gewassen eerder op hun retour raakten, wat de nagroei belemmerde. De natte weersomstandigheden in de daarop volgende maanden belemmerden een vlotte oogst. Bij sommige partijen kan dit kwaliteitsproblemen geven gedurende de opslag in de bewaarplaats. Een klein deel van de consumptieaardappelen (circa 1.340 ha) kon uiteindelijk niet worden geoogst. Beide zaken temperden de aanvankelijk verwachte oogstomvang. In combinatie met de aanhoudende goede vraag zijn de aardappelprijzen gestegen naar 123 punten in februari, 4% hoger dan in december. In maart daalde de prijs echter met 11% als gevolg van de coronacrisis. Horeca en fastfoodrestaurants werden wereldwijd gesloten om corona besmettingen te voorkomen. De mondiale vraag naar frites daalde sterk en de Nederlandse fritesexport zakte in. De aardappelverwerkende industrie verwerkte fors minder fritesaardappelen. In de bewaarplaatsen ligt een voorraad van 1 – 1,5 miljoen ton aardappelen. De eerste effecten blijken in maart als de telerprijs daalt naar 110 punten, 11% lager dan een maand eerder. De onverkoopbare voorraden zal de telersprijzen de rest van dit seizoen zeer sterk doen dalen.
Producentenprijs
De producentenprijsindex (PPI) kwam in maart 2020 uit op 114 punten (2015=100). Over heel 2019 lag de producentenprijsindex op een redelijk stabiel niveau van rond de 119 punten. Vanaf januari 2020 is de producentenprijsindex gedaald: de eerste gevolgen van de corona-crisis elders (onder andere China, Italië) leidden tot toenemende voorraden en prijsdruk op producentenprijzen. De verwerkende industrie verwerkte over de periode augustus-december iets minder aardappelen dan in dezelfde periode het jaar daarvoor. In maart was dat 40.000 ton aardappelen minder dan in maart 2019. Verwerkers kopen via contracten in, waardoor ze relatief stabiele verkoopprijzen hanteren.
Consumptieaardappelen
Tafelaardappelen, koelverse en diepgevroren aardappelproducten zijn te koop in speciaalzaken en de supermarkt. Tafelaardappelen worden door de aardappelcoöperatie of private handel bij telers ingekocht, gesorteerd en verpakt en via distributiecentra aan supermarkten en winkels geleverd. Soms leveren telers of handelaren ook rechtstreeks aan winkels. Het leeuwendeel van de Nederlandse consumptieaardappelen wordt verwerkt tot frites, chips en koelverse producten. De aardappelverwerkende industrie verwerkt jaarlijks meer dan 4 miljoen ton aardappelen en koopt het grootste deel van de benodigde aardappelen rechtstreeks in bij de teler, veelal op contract. Naast supermarkten worden aardappelproducten verkocht in (fastfood)restaurants en snackbars.
Supermarkt aardappelen
Nederlandse consumenten kopen jaarlijks circa 375.000 ton tafelaardappelen, circa 80% via de supermarkt. Voor koelverse producten is het aandeel bij supermarkten 95%. Het aantal bedrijven dat verse aardappelen voor de tafelaardappelmarkt bewerkt (sorteert, wast, verpakt) neemt af en ligt op een kleine 80 (NAO, 2015). De 5 à 8 grotere verpakkingsbedrijven hebben een belangrijk deel van de binnenlandse handel in handen; ze beleveren de Nederlandse supermarkten voor 80 tot 90%, al dan niet via een serviceprovider. Een klein deel van de binnenlandse tafelaardappelbehoefte bestaat uit import die vooral plaatsvindt in het vroege voorjaar als de binnenlandse voorraden opraken of kwalitatief minder worden. Deze geïmporteerde vroege tafelaardappelen komen uit zuidelijke lidstaten zoals Spanje, Portugal, Italië en Malta. De meeste van de verpakkingsbedrijven exporteren aardappelen, veelal via een exporteur. Die export bedraagt 400.000 ton, waarvan de helft een bestemming heeft buiten de EU.
Internationale aardappel handel
Binnen de verwerkende industrie (niet-tafelaardappelen) zijn er vier grotere bedrijven die 85% van het volume verwerken. Ze opereren mondiaal en hebben meerdere productielocaties in binnen- en buitenland. Van de 4 miljoen ton aardappelen die de industrie verwerkt, komt twee derde van Nederlandse bodem en wordt een derde geïmporteerd. Ongeveer 85% van de aardappelproducten wordt diepgevroren geëxporteerd, circa 80% binnen Europa en 20% naar derde landen (Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie, VAVI). De voortdurende groei van de export naar onder andere Azië maakt dat bedrijven hun capaciteit uitbreiden.
Bewaarplaatsen
Het aantal akkerbouwbedrijven dat consumptieaardappelen teelt, varieert tussen de 6.500 en 7.000. Mede vanwege de noodzakelijke vruchtwisseling verbouwen de aardappeltelers ook andere gewassen. Zij produceren jaarlijks gemiddeld 3,9 miljoen ton consumptieaardappelen. Consumptieaardappelen worden gepoot in het voorjaar en geoogst in de periode augustus-oktober. Aardappelen worden direct na de oogst afgeleverd of op de boerderij in bewaarplaatsen bewaard en op afroep geleverd. Aardappelen kunnen afhankelijk van ras en kwaliteit tot aan juni-juli bewaard worden, maar bewaren leidt tot gewichts- en soms kwaliteitsverlies.
Prijsvorming aardappel
De consumentenprijs volgt de prijsontwikkeling in de aardappelmarkt, maar de relatieve uitslagen zijn kleiner dan bij de prijzen af boerderij. Dit komt mede omdat de consumentenprijs is samengesteld uit zowel verse aardappelen (tafelaardappelen) als verwerkte aardappelen. Om een belangrijk deel van hun grondstofvoorziening zeker te stellen, bieden verwerkers en handelaren voorafgaand aan het teeltseizoen contracten aan. Ongeveer 75-80% van de aardappelen die de verwerkende industrie verwerkt, wordt vooraf gecontracteerd. Er bestaat een grote variatie aan contractvormen. Omdat verwerkers aardappelen op contract inkopen, kunnen ze relatief stabiele verkoopprijzen hanteren. Producentenprijzen zijn daardoor aanzienlijk minder volatiel dan de af-boerderijprijzen. De marges van de verpakkings- en exportbedrijven staan in jaren met hoge aardappelprijzen onder druk; in jaren met lage prijzen kan Nederland de concurrentie op de buitenlandse markten beter aan. Aardappeltelers verkopen hun product op contractbasis of via de vrije markt. Op de vrije markt worden de prijzen bepaald door vraag en aanbod in de belangrijkste aardappellanden in Noordwest-Europa: Nederland, Frankrijk, Duitsland, België, het Verenigd Koninkrijk en Polen.
