In de zoektocht naar een antwoord op het wegvallen van chloorprofam (cipc) als kiemremmer, zit het alternatief vooral in genetica. Kiemrust is een eigenschap waar handelshuizen nadrukkelijk naar zoeken. Dat blijkt ook tijdens de jaarlijkse rassen- en zaailingenshows, waar deze dagen de internationale aardappelsector zijn licht op steekt. AkkerbouwActueel bezocht de shows van Agrico, Europlant, Geersing Potato Specialist, HZPC en Meijer.
Europlant
Kiemrust is volgens Jan Janse van Europlant uit Heerenveen een eigenschap, die rassen ‘toekomstbestendig’ maakt. Na het wegvallen van chloorprofam (cipc) als kiemremmer staat dat in de aandacht. Bij de rassenshow in de hal van Ten Brinke in Creil wordt er extra stilgestaan bij de aardappelen met een lange kiemrust. “Met onze rassen willen we inspelen op de vragen uit de markt. Met ons kweekwerk is het onze taak om hindernissen als het cipc-verbod te nemen. Je zoekt ook naar rassen die robuust zijn en ook onder extreme weersomstandigheden overeind blijven en efficiënt om gaan met vastlegging van stikstof.” Janse denkt dat de teelt in Nederland de grens nadert van wat er mogelijk is. “Dus probeer je te kijken naar bodemgezondheid en eigenschappen die het rendement per hectare zo hoog mogelijk maakt.”
Verschillende rassen van Europlant horen wat Janse betreft in de schijnwerpers te staan. Voor frites belicht hij Donata, Ottawa, Etana en Virginia. “Alle vier hebben ze goede kiemrust. Van dit kwartet is Donata het verst. Bij extreme droogte en hitte blijft die robuust en goed doorproduceren. Etana heeft een brede pallida-resistentie en is bovendien tolerant. Met het oog op de toekomst voorkom je met dergelijke eigenschappen wel beperkingen.”
"Je zoekt ook naar rassen die robuust zijn en ook onder extreme weersomstandigheden overeind blijven en efficiënt om gaan met vastlegging van stikstof."
Voor het tafelsegment schuift Janse Ivetta, Juventa en Karelia naar voren. “Met resistenties 1 tot en met 5 en pallida 2 en 3 is Ivetta de belangrijkste. Juventa is eigenlijk de opvolger. Deze tweede generatie heeft een nog betere schilkwaliteit en laat hogere opbrengsten zien. Het robuuste ras Karelia hoort daar ook bij.” Met het oog op kiemrust zijn Venezia, Regina en Montana in het vastkokende segment belangrijke rassen.
Otolia is het belangrijkste biologische ras. De middenvroege lichtkruimige consumptie-aardappel heeft phytophthoraresistentie. “Bij dergelijke biorassen worden nog weleens opmerkingen gemaakt en twijfels geplaatst over de presentatie en schilkwaliteit. Nou, dit is gewoon een lekkere aardappel om te eten en ziet er goed uit. De consument eet geen resistenties. Die kiest bewust een bio-aardappel ook omdat die lekker is. Daar moeten wij voor zorgen.”
Agrico
“Het wegvallen van cipc is een groot probleem. We zien met name in landen als Frankrijk dat men worstelt met het Europese verbod. Er zijn wel alternatieven, alleen het grote voordeel van cipc was, dat het enorm goedkoop middel was. Met robuuste rassen met een lange kiemrust moeten we daar op inspelen. Een eigenschap dat steeds belangrijker wordt”, legt algemeen directeur Jan van Hoogen van Agrico uit.
Agrico zet bij haar show in het researchcenter in Bant altijd de kwekers in het zonnetje, die het lukt om een nieuw ras op de rassenlijst te krijgen. Het innovatieve kweekwerk worden beeldjes uitgereikt. In 2019 gaat het om vier rassen. In potentie lijkt Levante het meest vooraanstaande ras. “Soms heb je van die rassen die je van het begin ziet zitten. Vanaf de eerste dag dat je zo’n nummer ziet, weet je dit wordt een ras. Levante is gekweekt door Gerard Gootjes van ons eigen Agrico Research en valt onze ‘Agrico’s Next Generation’-rassen. Wij steken veel energie in het verduurzamen van haar rassenpakket en in Levante zien wij een belangrijke exponent van dit streven. Goede phytophthora-resistentie gekoppeld aan hoge opbrengst met een prachtige huid en prima consumptiekwaliteit geeft ons het idee hiermee iets speciaals in handen te hebben.” Voor 2020 gaat Levante naar 15 hectare pootgoed.
"Er zijn wel alternatieven, alleen het grote voordeel van cipc was, dat het enorm goedkoop middel was."
Kweker Freek Vos heeft een beeldje voor Lugano gekregen. “Uitstekende verwerkingskwaliteiten en een aantal zeer gewenste resistenties. Hiermee kwan het qua teelt niet meer fout gaan. Ook de verwerkingskwaliteit is tot op heden uitstekend. Een unieke combinatie”, vindt Van Hoogen. Kwekerscombinatie Martin Pot en Marco Klaver hebben Paradiso op de rassenlijst gekregen. “Voor traditionele markten in Noord-Afrika en Zuid-Europa. Het ras onderscheidt zich door zijn heldere schil en lange vorm.” Eerke Pot van Landmännen SW Seeds heeft na Fontane en Agata nu met Corazon weer een ras met veel potentie. “Een vrij vroeg roodschillig ras met een uitstekende consumptiekwaliteit waarvoor Agrico afzetmogelijkheden ziet in geheel Europa.”
Meijer Potato
De vraag naar een goede bewaaraardappel bereikt ook Meijer Potato uit Emmeloord. Met verschillende rassen wordt al op het cipc-verbod ingespeeld. “Met bijvoorbeeld Lady Amarilla hebben zo’n ras met een lange kiemrust en die past ook helemaal in het verhaal”, legt kweekmanager Guus Heselmans uit, “Een redelijk vroeg ras, dat goed bewaarbaar is, tot na de Agria-periode.”
Met Acoustic voor het tafelsegment en Lady Alicia voor de chipsindustrie heeft Meijer twee nieuwe groeibriljanten. “Acoustic is geen ‘gewone’. We hebben sterke phytophthora-resistentie weten in te kruisen, die breed werkt. Daardoor is het biologisch interessant, maar heeft het ras ook zeker zijn waarde in de gangbare teelt gezien de druk op bestrijdingsmiddelen. Over heel Europa hebben we Acoustic beproefd. Niet alleen voor het marktpotentieel, maar ook vooral om te zien hoe die het onder verschillende klimaattypes doet.” Het ras heeft met zo’n 25 hectare aan pootgoed komend jaar zijn eerste introductie gehad. “De potentie is groot. Ook voor de teelt omdat Acoustic het op alle grondsoorten goed doet. De input is laag. Een zeer robuuste aardappel.”
"Met bijvoorbeeld Lady Amarilla hebben zo’n ras met een lange kiemrust en die past ook helemaal in het verhaal."
Lady Alicia is een aanvulling op het rassenassortiment voor de chipsindustrie, waar Meijer traditioneel sterk in is. “Een ras dat landbouwkundig gezien ook onder lastige omstandigheden, optimale resultaten haalt. Robuust, breed inzetbaar op verschillende grondsoorten en weinig interne problemen. Lady Alicia is ook stabiel in suikers, dichtbij het superniveau zoals Lady Claire laat zien. Het nieuwe ras heeft veel potentie om het gemis van andere rassen op te vullen. In het veld heeft de Lady Alicia bovendien geen gebruiksaanwijzing. Dus telen maar.”
HZPC
Directeur Gerard Bax van HZPC uit Joure ziet, naast eigenschappen als kiemrust en toleranties, verschillende andere ontwikkelingen waar met de nieuwe rassen op in wordt gespeeld. “Voor de traditionele markten, waar naar grote knollen wordt gezocht, hebben we bijvoorbeeld Rashida. Daar hebben veel naar de teelttechniek gekeken. Onder droge omstandigheden en bij hitte doet die het goet. Bovendien heeft die brede resistenties. Het zijn voor ons ook de dna-merkers. Wat bepaalt nou welke eigenschap een aardappel heeft. Uit de kleine plantjes halen we kleine stukjes blad. Daar laten we dna-analyse op los. Dat levert ons ontzettend veel informatie over de eigenschappen op. Alles wat geen nematodenresistentie heeft, gaat gelijk weg. Na zeven of acht jaar krijg je alleen materiaal dat vrij brede resistenties heeft. Iedereen worstelt er mee. Bij ons is dit een absolute eis. Niemand is daar zo sterk in als wij.” Ook de Sababa en de Allison spelen op deze ontwikkeling in.
Colombo staat bij HZPC extra in de schijnwerper. “Dit is echt een ras dit flink volume begint te krijgen over de hele wereld. Het is een mooie aardappel voor de vers markt, maar ook voor de traditionele bestemmingen. Colombo gaat al naar meer dan vijftig landen. De grote verpakkers zien de voordelers, dus we zitten echt in een flow.” De Colombo wordt ook gebruikt voor het nieuwe merk Leon. Het fritesmerk van schrijver Leon de Winter, die zelf zwaarlijvig is. Het zijn laag calorische patatjes speciaal voor diabeten. “Hij is gek op friet. Met diabetes is dat uit den boze. Hij belde ons, als meest innovatief aardappelbedrijf, op met de vraag waarom er geen light-patat is. Probleem is dat je aardappelen met lage drogestof niet zomaar kunt frituren. Het wordt een soort puree. Daarom hebben we een speciale coating van aardappelzetmeel ontwikkeld en hebben we een fantastisch frietje, met aardappelen door Nederlandse akkerbouwers van Nedato geteeld. Betekent dit dat wij nu in de fritesindustrie gaan? Nee. Daarom hebben we dit concept onder een aparte bv, waar wij aandeelhouder van zijn, ontwikkeld.”
"Iedereen worstelt met nematodenresistenties. Bij ons geldt, alles wat geen nematodenresistenties heeft, gaat gelijk weg. Een absolute eis Niemand is daar zo sterk in als wij."
La Vie is een vastkokende aardappel, die inmiddels behoorlijk volume begint op te bouwen. Negen rassen hebben zelfs een speciale hoekje bij de rassenshow gekregen. Het gaat om Smart, Celandine, Radley, Waterloo, Vicky, Maggie, Sally en de nummers HZC 07-1356 en HZP 06-1668. “Dit zijn zogenoemde creamers. Kleine zachte aardappelen van 19 tot 41 millimeter met een dunne schil speciaal voor de Verenigde Staten. In Amerika kennen ze ‘onze’ gekookte aardappel eigenlijk niet. Het is vooral veel frites en ‘baked potato’. Wij zien nu een kans voor kleinverpakkingen. ‘Easy to prepare’, ‘naturally tasteful’ en ‘loaded with nutrition’.
Innovator is nog steeds het grootste industrieras van HZPC. “Ivory Russet is ook belangrijk. Dit is één van de weinige rassen in de wereld die door McDonalds is erkend en wordt gebruikt.” De Tiger en Taurus zijn rassen waar Bax specifiek de aandacht op wil leggen. “De Tiger doet het in de teelt goed en is vooral voor thuisfrites of verse frites een uitstekend ras. Taurus is inmiddels uitgegroeid tot het grootste chipsras van Engeland. Het is één van redenen waarom Philip Kemp, directeur van Mercian door ons als ‘Potato Man of the Year’ is uitgeroepen. Hij is teler en handelaar. Een club leveranciers bevoorraadt nu de chipsindustrie van Engeland. In 2011 bracht hij daar het eerste zakje met het ras Taurus. Nu is dit veruit het grootste ras.”
Geersing Potato Specialist
In een sfeervolle schuur in Emmeloord heeft Jan Eric Geersing voor het eerst onder zijn eigen vlag rassen uitgestald. Waar hij voorheen voor het Schotse Caithness in Nederland handelde, zet hij dat nu zelfstandig voort. Bij de show is Cammeo het ras dat alle aandacht naar zich toetrekt. “Eén van de weinige rassen die resistent is tegen phytophthora infestans”, verklaart Geersing. “Het is één van de belangrijkste ziekten in aardappelen en zelfs in de Nederlandse landbouw. Door de Belgen wordt phytophthora treffend ‘de plaag’ genoemd.”
"Phytophthora is één van de belangrijkste ziekten in aardappelen en zelfs in de Nederlandse landbouw. Door de Belgen wordt het zelfs treffend ‘de plaag’ genoemd.”
Cammeo is een vroegrijpend ras met goede opbrengsten. De aardappel kenmerkt zich door middelgrote ovale knollen en is onderscheidend in smaak. De schil is geel met naar lichtgeel kleurend vlees. Qua teeltomstandigheden past Cammeo in Europa en Noord-Afrika. De resistentie voor phytophthora in het loof is op basis van het R8 resistentie-gen. “Het wat wilde open looftype zorgt ervoor dat de veldresistentie de R-gen resistentie versterkt en beschermd. Tegen phytophthora in de knol is het ras extra robuust. Ook tegen schurft is Cammeo sterk. Kernwoorden zijn uniform, helder en aantrekkelijk. Ideaal voor de biologische teelt, maar mogelijk nog meer voor het gangbare ‘planet proof’, wat tegen bio aanschurkt.”
Het ras komt nog bovendrijven uit de samenwerking van rassen met Caithness. “Daarbij hebben we nog een paar goede troeven in handen, zoals de frites-rassen Divaa en Marvel.”
Tekst en foto's: Martin de Vries
