Hoe realiseer ik een afwaterend perceel met behoud van de vruchtbare teeltlaag? Deze vraag is door de extreem natte weersomstandigheden dit seizoen misschien wel actueler dan ooit. De waarde van een goede waterhuishouding neemt dankzij effectief kilveren en draineren toe. Helemaal als je het ook nog eens efficiënt kunt uitvoeren door het verplaatsen van een zo laag mogelijk aantal kuubs grond.
Volgens ‘kilverspecialist’ Arjen de Jong en ‘draineerspecialist’ Joris te Velde van Vantage Agrometius bv is de keuze van gps hierbij de juiste. “Het specialisme zit in het leren lezen van perceelkaarten, deze inzichtelijk maken en vervolgens precies dat te doen wat nodig is, ook om de vruchtbare teeltlaag te behouden.”
Kilveren en draineren bij extremen
Zien jullie dat de extremen zorgen voor een grotere aandacht voor toepassingen voor kilveren en draineren?
Arjen de Jong: “Ja, dit is enorm actueel. Toevallig hebben we deze week weer drie systemen verkocht, waarmee op basis van rtk-gps in combinatie met OptiSurface 3D ontwerpsoftware via Trimble kilverwerk is uitgevoerd. We kunnen het resultaat in het veld zien. Zo deden we een demo bij een akkerbouwer die zeventien hectare uien teelde. twee hectare van het gewas stond volledig onder water, wat met een goede afwatering zeker had kunnen zijn voorkomen. Als je hierdoor honderd ton uien keer dertig cent meer van het land haalt, dan heb je de investering in een kilverbak er met één perceel al uit gehaald.”
Joris te Velde: “De laatste jaren was er een trend dat er minder aandacht voor draineren was. Door de extremen van de afgelopen jaren, zowel qua droogte als nattigheid, zie je nu juist weer meer vraag naar dit soort toepassingen. Steeds meer akkerbouwers en loonwerkers rijden met trekkers die zijn uitgevoerd met rtk-gps, dus dat scheelt ook enorm. Bovendien is er in het zuiden van Nederland een subsidie voor pijlgestuurde drainage. Hierdoor zorg je ervoor dat je overtollig water goed is afgevoerd, maar ook is vastgehouden voor de droogte in de zomer.”
GPS-kilveren
Een optimale afwatering is dus belangrijk, misschien ook wel een soort verzekeringspremie met het oog op extreme regenval. Jullie geven aan dat GPS kilveren hiervoor kan zorgen, met behoud van de bouwvoor. Daarbij kiezen jullie voor GPS. Wat is het voordeel van GPS-kilveren ten opzichte van laser?
De Jong: “Vaak wordt gedacht dat je met kilveren de hele bouwvoor overhoop haalt, maar dat hoeft niet zo te zijn. Wij werken natuurlijk alleen met Trimble-systemen en dus op basis van gps. Dat heeft nogal wat voordelen ten opzichte van laser. Zo moet je met een laser altijd een driepoot opzetten en zelf gaan uitvinden wat de afschotrichting, hellingshoek en het hoogteverschil is. Trimble Field Level rekent dit uit en berekent het ideale kilverplan waarmee de minst hoeveelheid kuub grond moet zijn verplaatst.
De Trimble maakt een kilverplan met een gesloten grondbalans. Eerst wordt een perceel ingemeten met een rtk-gps op een trekker of quad. Met een trekker kan dit ook tijdens een bewerking zijn gedaan. De meetpunten zijn door de software omgezet in een hoogtekaart van het perceel. Het bestand wordt ingeladen in OptiSurface, wat vervolgens weer het meest optimale afwateringsmodel berekent. Grond wordt van hoogte afgeschraapt en naar de laagtes verplaatst. Hierbij wordt rekening gehouden met inklinking. De zogenoemde ‘Cut and Fill-ratio’ is in het programma in te stellen.
Het perceel kan in zones worden getekend. Per zone kan onder andere de afschotrichting en de minimale en maximale hellingshoek worden ingegeven. Tevens kan per zone zijn aangegeven wat er maximaal in centimeters aan grond is weggehaald. Hiermee voorkom je dat de teeltlaag is weggeschraapt. Ook is het mogelijk om grond te importeren en exporteren. Uiteindelijk laat OptiSurface bij elk ontwerp zien hoeveel kuub grond er verzet moet zijn.”
Kleurenkaart
Dit levert dan een kleurenkaart op. Kun je die wat nader uitleggen?
De Jong: “Zeker. De verschillen in hoogte worden met verschillende kleuren aangegeven. Rood en oranje betekenen grond halen, groen is al goed en blauw betekent grond brengen. Uiteindelijk wordt dit een soort routeplanner. Je kunt volautomatisch uitvoeren tot het gewenste niveau overal is bereikt of je doet het handmatig. Met de kleurenkaart kan er ook eenvoudig in het donker worden gekilverd. Ook is het eenvoudig om bijvoorbeeld alleen een kopakker in te rijden en dan in het Trimble-display aangeven dat de afschotrichting naar de sloot moet zijn. Kopakkers liggen meestal te hoog omdat de grond tijdens een bewerking mee naar het kopakker wordt gesleept.”
Wat heb je nodig?
De Jong: “De kilver- en dozerbakken kun je aansturen met een Trimble Ag25-antenne. Daarnaast heb je een proportioneel ventiel nodig voor de hydraulische aansturing van de kilverbak. Overigens is een proportioneel ventiel op laser in negen van de tien gevallen ook om te bouwen naar gps. Daarnaast heb je een VM431-module nodig, die zet het signaal van de Trimble om en geeft het door aan de hydrauliek. Wij maken gebruik van een Danfoss-ventielenblok. Daarnaast hebben we nog een joystick voor handmatige bediening en een display. Met de WM-survey plugin, die standaard op de Trimble displays staat, wordt een benchmark gemaakt en de exacte hoogtekaart opgemeten.”
Ontwerpen van hoogtekaarten
“Het ontwerpen van hoogtekaarten in OptiSurface-softwareprogramma bied we als Vantage Agrometius ook als dienst aan. Het gaat om 275 euro per perceel plus 10 euro per hectare. Vaak als klanten zien hoeveel ze besparen in het te verplaatsen of aan te voeren kuubs grond met behoud van de teeltlaag kopen ze het softwareprogramma zelf. Met OptiSurface is het aantal te verzetten kuubs grond twee of drie keer lager dan als het perceel met een kilverbak op laser wordt gekilverd.”
Kansen voor loonwerkers
Welke kansen zie jij voor loonwerkers?
De Jong: “OptiSurface zorgt ervoor dat je optimaal kunt kilveren. Het is ’s wereld meest krachtige analyse- en ontwerpsoftware. Dankzij gps kun je er ook voor zorgen dat de natuurlijke glooiingen in een perceel behouden blijven. Er wordt alleen grond gebracht waar dat nodig is, als het water maar op een goede manier van het perceel af kan stromen. Daar is Trimble echt uniek in en krijg je met laser niet voor elkaar. Door de in te geven parameters in OptiSurface voorkom je dat je te veel grond uit de bouwvoor haalt, terwijl in die vruchtbare teeltaarde juist de waarde zit.
Met het OptiSurface-programma weten loonwerkers vooraf al hoeveel kuubs grond ze verzetten en hoeveel tijd ze daarmee verwachten kwijt te zijn. Want het gebeurt in de praktijk best vaak dat de boer het welletjes vindt. Alleen de afwerking is misschien wel het belangrijkste. Half werk creëert namelijk weer nieuwe problemen, nieuwe plekken waar water blijft staan en dus extra kosten. Nu kan de loonwerker vooraf precies laten zien wat er moet gebeuren en wat het kost. Eigenlijk is het zo dat klanten die gps-kilveren in alle gevallen zo enthousiast zijn dan ze nooit meer anders willen”
Akkerbouwers zelf aan de slag
Is het niet een bedreiging voor loonwerkers dat de akkerbouwers het zelf gaan doen?
De Jong: “Zo zie ik dat niet. Voor kilveren geldt dat je capaciteit moet hebben, vaak in een tijd dat het sowieso hollen en stilstaan is. De vraag naar goede afwatering neemt echter toe. Ik zie daarom ook vooral kansen voor loonwerkers die zich specialiseren in een stukje advisering, die hebben geleerd hoe ze een kaart moeten lezen en precies weten wat ze moeten doen om de teeltlaag te behouden. Daar past niet een werkwijze van uurtje-factuurtje bij”.
Nieuwe ontwikkelingen
Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen?
De Jong: “De nieuwste Trimble-systemen werken met het signaal van zes satellietgroepen. Dit was nog niet voor het kilveren beschikbaar. Vanuit Trimble in Amerika worden wij gezien als de kilverspecialisten, dus we zijn nu volop aan het testen en hopen richting het najaar of de winter dit uit te kunnen rollen. Het voordeel van de extra satellietgroepen is een nog hogere nauwkeurigheid. Zeker in de buurt van bomen.”
Drainage
Hoe zit het eigenlijk met draineren?
Joris te Velde: “Eigenlijk geldt hiervoor hetzelfde als met kilveren. Het belang van goede afwatering wordt steeds meer onderkend. Draineren lijkt ook weer wat meer in opkomst. Met de speciale Trimble WM-plugin zorg je ervoor dat je efficiënter en preciezer werkt en dat alles beter inzichtelijk wordt door digitale terreinmodellen, afwateringanalyses en het digitaal vastleggen van het uitgevoerde werk. Uiteindelijk zorgt deze plugin ervoor dat de machine recht rijdt en de drain op de juiste hoogte ligt. Ook hier gelden dezelfde voordelen als met het kilveren ten opzichte van een laser.
Vooral in heuvelachtige gebieden zoals in België en Duitsland maar zeker ook in Nederland is het veel efficiënter dan met bijvoorbeeld een aantal verschillende lasers, omdat er hoogteverschillen zijn en er gewerkt moet zijn met verschillende afschotten. We kunnen er voor kiezen om op een vooraf gemaakt plan te rijden, of om zelf de hoogte in te geven ter plekke en zelf een AB-lijn te maken. Indien je kiest voor een plan, dan rijd je over de lijnen daar binnen en is iedere drain uitgetekend binnen het hoogteprofiel. Dit is ook nog interessant met pijlgestuurde drainage.”
“Draineren is vaak uitgevoerd door grote loonwerkers die zowel actief zijn in de landbouw, als in de aannemerij. Met de software is het mogelijk om bijvoorbeeld aan te sluiten op AutoCAD, dit is een technische 3D-tekenprogamma, dat veel gebruik wordt in de aannemerij.”
Het systeem
Waar bestaat het systeem uit?
Te Velde: “Je hebt een FmX/TmX-display voor inmeting van het veld, analyseren van metingen, ontwerpen van drainageplan, aanleggen van drains en registratie van de aangelegde drains. Rtk-gps Autopilot om drains exact parallel te leggen zonder te moeten sturen. NavIII Controller voor nauwkeurige meting van voor- of zijwaartse helling en drift. Trimble WM-Drain is er voor gps-gestuurde diepteregeling van de ploeg. De optionele WM-Surface software analyseert en ontwerpt de drainage systemen en met Vehicle Connection heb je een draadloze uitwisseling van gegevens tussen veld en kantoor.”
Betekent het gebruik van Trimble-software voor afwatermanagement dan ook dat het werk meer verplaatst naar het bureau?
Te Velde: “Dat klopt. Met lasers moet je in het veld zitten, bovendien vereist dit veel uitzetwerk. Daarnaast is dat best ingewikkeld en vraagt daardoor ook een stuk vakmanschap. Als je werkt op gps dan kun je de hoogtekaart op de computer maken. Je hebt minder personeel in het veld nodig. De maximale diepte, minimale diepte, optimale diepte, uitloopdiepte, het gewenste afschot, natuurlijke glooiingen en extra afschot van de uitloop het is allemaal van te voren gefilterd. Het scheelt dus uitzetten. De machinist hoeft eigenlijk alleen maar de AB-lijnen volgen. Alle informatie is van en naar de machine gestuurd via de cloud. Zelfs als je geen plan wil maken, en dus gewoon op een vooraf ingestelde afschot gaat werken levert draineren op gps een grote arbeidsbesparing op.
“In België en Duitsland is de toepassing vanwege de heuvels nog relevanter. Je kunt zowel de hoogte als vlakstelling van de ketting of V-ploeg regelen. In heuvelachtig gebied is het wel praktisch dat je hiervoor sensoren hebt, zodat je uiteindelijk de drain ook precies aflegt.”
Watermanagement
Als we kijken naar watermanagement dan lijkt er vooral in Nederland, ten opzichte van België, een bovenmatige interesses te zijn. Hoe komt dat?
Te Velde: “Ik denk dat de constatering wel klopt. Mogelijk ligt de oorzaak in de hoge grondprijzen in Nederland. De waarde is enorm, terwijl iedereen het maximale rendement uit een perceel wil halen. Hierdoor zie je dat Nederland op gps-gebied voorop loopt. In België, maar ook Duitsland, is dat iets minder. Neem bijvoorbeeld ook een ontwikkeling als camerabesturing op een veldspuit. Dat is hier al vrij normaal geworden. Ondertussen neemt de druk op de grond ook in omliggende landen toe. De noodzaak om precies werk af te leveren en zuinig om te gaan met vruchtbare teeltlagen wordt steeds groter. Dus zal de vraag naar technieken als 3D kilveren en draineren ook in België toe gaan nemen.
Voor loonwerkers is dat een kans. Helemaal als het in combinatie is met andere precisietechnieken. Het voordeel dat wij binnen Vantage Agrometius hebben, is dat wij gps-specialist zijn voor agrarische toepassingen.”
Tekst: Martin de Vries
Beeld: Vantage Agrometius en Martin de Vries
Ontvang de Akkerbouwkrant gratis thuis op de mat
Dit, en vele andere verhalen recht uit het veld, lees je in de Akkerbouwkrant. Wil je ook de mooiste artikelen en reportages thuis op de mat?
De Akkerbouwkrant verschijnt zes keer per jaar met elke uitgave een verdiepend thema. De Akkerbouwkrant is semi-redactioneel en brengt positieve artikelen uit de markt. Met diverse reportages en praktijkervaringen komt de akkerbouwer aan het woord.
Klik hiernaast of ga naar akkerbouwbedrijf.nl/abonneren voor alle mogelijkheden.
