Akkerbouwbedrijf Nieuwenhuis in Boesingheliede (vlak naast Schiphol) probeert altijd mee te doen met de nieuwste ontwikkelingen en certificeringstrajecten. Een kleine tien jaar geleden stapte Gijs Nieuwenhuis en zijn zoon Wilbert over op niet-kerende grondbewerking (NKG). Zes jaar geleden trok de Veldleeuwerikteler de ‘ploegstekker’ er definitief uit.
Geen biologische landbouw, maar wel focussen op het gezond houden van de biologie van de grond. Dat als grote voordeel heeft dat de draagkracht van de bodem verbeterd wordt. Alles met als doel de draagkracht van de bodem vergroten. Nieuwenhuis: “Omdat we nu een grotere combine hebben, moesten we op zoek naar andere machines. We zeiden toen tegen elkaar: laten we het dan gelijk goed doen. Dus gingen we op zoek naar een drukwisselsysteem, zodat de bodem zoveel mogelijk gespaard wordt.”
Een drukwisselsysteem is een eenvoudige en betaalbare oplossing om machine en banden onder alle omstandigheden op elkaar af te stemmen. Denk hierbij aan het overbrengen van vermogen in het veld, maar ook behoud van stabiliteit en comfort tijdens transportwerkzaamheden. Telers kiezen meestal voor een gemiddelde spanning om bandenslijtage te sparen en toch wat tractie in het veld te hebben. Maar dit heeft – zeker op de lange termijn – volgens Dirk Paridaans, eigenaar van het bedrijf waar Nieuwenhuis het drukwisselsysteem aanschafte, nadelige gevolgen voor de bodem: “Door de steeds zwaardere en grotere machine die de afgelopen tientallen jaren over de akkers hebben gereden wordt de bodem langzaam verdicht. Hierdoor zakt het water bij extreme regenbuien niet meer weg. Als de bodem wel intact is, dan is de regen twee dagen eerder weg en is de capillaire werking een stuk beter. Een optimale vochthuishouding maakt het oogsten een stuk simpeler. Daarnaast zou de hoge bacterie- en virusdruk van de afgelopen seizoenen ook best hiermee te maken kunnen hebben. De conditie van de grond is belangrijk, want als wij mensen niet fit zijn is onze weerstand ook lager.”
Gebruiksvriendelijk
Na een korte zoektocht voor het ideale systeem op zijn nieuwe machines kwam Nieuwenhuis uit bij Paridaans bandendruksystemen en agrotechniek uit het Brabantse Reusel. “We hebben bewust gezocht naar een Nederlandse producent, want je kunt natuurlijk ook naar een Franse producent, maar ik vind het belangrijk om onze eigen economie zoveel mogelijk te stimuleren.” Uiteraard was dit niet de enige reden om voor Paridaans te kiezen. Doorslaggevend waren de producteigenschappen: minder structuurbederf van de bodem, minder wielspin en insporing en het voorkomen van bodemverdichting. Ook de effecten op de gewasgroei vormden onderdeel van het besluit. Het rijden met lagere bandendruk zorgt in de spin-off van de eerdergenoemde voordelen voor een betere beworteling en waterhuishouding op de akkers. Gijs Nieuwenhuis onderkent al deze belangen en wilde dan ook niet beknibbelen op deze investering: “Om de positieve effecten optimaal te benutten is het drukwisselsysteem zowel op de kipper als de trekker gemonteerd. Daarnaast hebben we bewust gekozen voor de zwaarste luchtcompressor. Dit is wel de duurste optie, maar het zorgt ook voor een stuk gebruiksvriendelijkheid. Het moet wel een beetje snel gaan als je de bandenspanning van alle wielen wilt aanpassen. Anders gebruik je zoiets niet snel in de praktijk.”
Dankzij het digitale bedieningspaneel kan de bandenspanning vanuit de cabine geregeld worden
“We kunnen binnen dertig seconden de bandendruk verlagen”
Dankzij de compressor gaat dat supersnel. Precies hetgeen dat de Noord-Hollandse teler zocht: “Als we de akkers oprijden kunnen we binnen dertig seconden de bandendruk verlagen. Als de wagen vol is en we moeten weer de weg op dan is het drukwisselsysteem in staat om in tweeën halve minuut van een half atmosfeer 1,0 naar 3,5 bar te gaan. Een aantal jaar geleden duurde dat gemiddeld een minuut of acht. Tijdens het uienladen doe je meer dan twintig wagens op een dag. Dan zou je de helft van de tijd op knopjes zitten drukken: dat werkt natuurlijk niet. Als ik nu met dit systeem van Paridaans op de wielen het kopeind nader, dan druk ik de compressor aan. Het laatste stukje rij ik dan iets rustiger dan is de band precies op de juiste spanning als ik bij het kopeind ben.” Hoewel de krachtige compressor ervoor zorgt dat de wielen in no-time op de juiste spanning zijn en het brandstofverbruik hierdoor significant omlaag gaat, zijn dat voor Nieuwenhuis geen beweegredenen geweest om voor dit systeem te kiezen: “Het gaat ons niet om besparingen en gemak, maar om het principe dat we de bodem willen sparen. Verduurzaming is onze drijfveer!”
“Een kipper zit vol als hij de akker verlaat, de banden moeten dus meteen op druk zijn”
Kipwagens en tractoren vereisen heel andere specificaties dan mestwagens waar drukwisselsystemen al jaren gemeengoed zijn, zo vertelt Dirk Paridaans: “Bij mestwagens is het geen probleem als de bandenspanning iets te laag is, want die rijdt leeg het veld af. Een kipper zit vol als hij de akker verlaat, de banden moeten dus meteen op druk zijn. De compressor die Nieuwenhuis gebruikt kan tot vijfenhalf kuub per minuut (vijfenhalf duizend liter per minuut) leveren. Als je dan kijkt hoeveel lucht er in drie minuten rondgaat, dan kan je dat bijvoorbeeld nooit in ketels opslaan. Als je dit systeem snel wilt toepassen op zowel de kipper als op de trekker, dan heb je een dergelijk zware compressor gewoon echt nodig.”
Als we terugkijken is het niet zo gek dat er momenteel op veel plekken sprake is van bodemverdichting, zo analyseert Paridaans: “In de jaren ’80 werkte ze met een driescharenploeg en een trekker van 100 pk. Anno 2016 werken we met een vijfscharenploeg en een trekker van 250 pk ervoor. Als je per schaar gaat rekenen, dan heb je dus veel meer trekkracht nodig om die ploeg te kunnen trekken. Dat heeft ermee te maken dat de bodem in elkaar gedrukt is en de weerstand in de grond is opgelopen. Dat is natuurlijk niet van vandaag of morgen, maar dat proces is al jaren aan de gang.”
Klimaatveranderingen
Daarnaast denken Gijs en Wilbert Nieuwenhuis beiden dat de toename van extreme weersomstandigheden de nut en noodzaak van aangepaste bandendruk tijdens het berijden van de akkers vergroot. Wilbert: “Door alle extreme zijn er geen standaardomstandigheden meer waarin we werken. Alle aanwijzingen dat het klimaat verandert, zijn aanwezig.” Gijs vult zijn zoon aan: “Daarnaast zijn we als akkerbouwsector door schade en schande wijs geworden. Het najaar is in de afgelopen tien jaar een seizoen geworden waarin het op hangen en wurgen gebeuren moet. Wij zijn een tijdje geleden gestopt met de aardappelteelt, omdat het echt niet meer kon. En wij zijn echt niet de enige daarin. Als je het rooiproces ook analyseert: twee trekkers voor elkaar en twee trekkers voor de kipwagen en dat als standaard verheffen omdat we het altijd al zo doen. Dan is er echt iets mis.”
“Kansen dankzij technologische ontwikkelingen”
Volgens Nieuwenhuis is dit drukwisselsysteem nog maar het begin van een reeks aanpassingen om de akkerbouwteelt weer op niveau te krijgen: “Wij blijven altijd zoeken naar verbeteringen. Dat gaat altijd met vallen en opstaan. We zijn er nog lang niet. In de toekomst willen we wellicht naar vaste rijpaden. Als wij op dit moment gaan bewerken volgens NKG, dan doen we dat onder een hoek. Om het land niet ongelijk te laten worden doen we de tweede bewerking onder een tegenovergestelde hoek. Dit systeem is echter lastig te combineren met vaste rijpaden. Maar er is zeker nog veel winst te behalen door dit soort dingen te gaan doen: als je ziet hoeveel de opbrengsten van suikerbieten toeneemt, doordat de kwekers moeiteloos inspelen op de vraag van meer en beter, dan moet dat toch ook in andere gewassen kunnen? Als je precisielandbouw en taakkaarten kunnen met de huidige machines prima gedaan worden: combines met opbrengstmeting, spuitmachines die met taakkaarten op de zandkop minder herbicide spuiten, dan op de zwaardere delen. Daar bespaar je – in eerste instantie – geen geld mee, maar je strooit wel alles op de goede plek. Je spuit de zandkop niet meer kapot en het vuil op de zwaardere plekken gaat wél dood. Daar vallen dingen te halen, ook uit milieuoogpunt, want anders gaat het bestrijdingsmiddel op de zandkop de sloot in. Alles bij elkaar hebben deze ontwikkelingen wel onze aandacht.”
Bodemschade beperken
Het is niet voor niets dat Gijs en Wilbert Nieuwenhuis hebben gekozen om het drukwisselsysteem van Paridaans te implementeren. Het is weliswaar een hele investering, maar de bodem is de basis voor goede opbrengsten en hoge kwaliteitsproducten: “Voor een gezonde boven- en onderlaag zijn ontwikkelingen als het drukwisselsysteem heel erg belangrijk. Door meer aandacht te besteden aan zaken als bandendruk kunnen we de bodemschade beperken en daardoor is dit in mijn ogen een zeer belangrijke investering in de toekomst.”
