Het Europese LIFE+-project DEMETER is vijf jaar geleden van start gegaan. Een belangrijk product uit het in 2012 opgestarte project is de onlangs gelanceerde Demeter-tool. Een extra hulpmiddel ter ondersteuning van een duurzaam bodembeheer in de akkerbouw en groenteteelt. De Demeter-tool berekent het verloop van het organische stofgehalte en een optimale nutriëntenvoorziening (stikstof en fosfaat).
Gebruiksvriendelijke tool
Romke Postma was namens Nutriënten Management Instituut NMI te Wageningen nauw betrokken bij de ontwikkeling van deze rekentool: “We hebben gesignaleerd dat er spanningsveld zit tussen het steeds verder aanscherpen van de normen en het op peil houden van de bodemvruchtbaarheid en zijn daarom in 2012 gestart met de ontwikkeling van dit hulpmiddel.” In het demonstratieproject is samengewerkt met diverse akkerbouwers. Daarbij is vooral gelet op duurzaam bodembeheer en het combineren van uiteenlopende doelen op het gebied van bodemvruchtbaarheid, gewasproductie, gewaskwaliteit en de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater.
Daarnaast is ook wetenschappelijke kennis gebruikt voor de ontwikkeling van de Demeter-tool, zodat die kennis in praktisch hanteerbare vorm beschikbaar is voor de praktijk. Al die informatie is gebruikt voor de kennisoverdracht naar agrarisch ondernemers die deelnamen aan het demonstratieproject in Vlaanderen en Nederland. Postma: “Dankzij al die input kunnen er met deze tool allerlei berekeningen worden uitgevoerd, waarbij de effecten van bepaalde maatregelen op je organische stofgehalte en op het stikstof- en fosfaatoverschot op een overzichtelijk manier in beeld gebracht worden. De tool is simpel in gebruik en kosteloos voor iedereen beschikbaar. Ook is er relatief weinig voorwerk nodig om al een betrouwbare berekening te kunnen maken. Het enige wat ingevoerd dient te worden zijn de (historische) bemesting- en bodemgegevens.”
Positieve reacties
In Vlaanderen kregen de vijftig deelnemende bedrijven individuele begeleiding, terwijl de dertig agrarische ondernemers in Zuid-Nederland (Noord-Brabant, red.) deelnamen via een studiegroep-programma. “Akkerbouwer en tuinders uit beide landen hebben positief gereageerd op de ervaringen die ze hebben opgedaan. Wij denken dat de tijd rijp is om ook andere akkerbouwers kennis te laten maken met de mogelijkheden van deze tool, waarin ook rekening wordt gehouden met de grondsoort waarop de gewassen geteeld worden. De tool is dus door elke akkerbouwer die zich wil bezighouden met duurzaam bodembeheer een welkome aanvulling.”
Effecten
Bodemkwaliteit is in het hedendaagse akkerbouwlandschap een steeds belangrijker wordend aspect en organische stof speelt daar een heel belangrijke rol in. Het is dan ook niet voor niets dat de tool zich met name daarop focust. Gebruikers moeten echter niet verwachten dat maatregelen, voortvloeiend uit de adviezen die de Demeter-tool geeft, direct voor hogere opbrengsten of een betere bodemvruchtbaarheid zorgen: “Organische stof en fosfaten zijn elementen die niet snel reageren. Je ziet bij het op peil houden van het organische stof- en fosfaatgehalte niet direct resultaat, daar gaan zeker wel een aantal jaren overheen. Tegelijkertijd werk je natuurlijk ook aan het stikstofgehalte van de bodem. Er wordt in het stikstofadvies onder andere rekening gehouden met mineralisatie. Bij het nemen van maatregelen om bijvoorbeeld uitspoeling te voorkomen zijn de effecten wel direct zichtbaar.”
Nitraatrichtlijn en Kaderrichtlijn Water
Aanleiding voor het Demeter-project is de zorg over het op peil houden van de bodemvruchtbaarheid (vooral organische stofgehalte) binnen de steeds strenger wordende milieuregelgeving voortkomend uit de Nitraatrichtlijn en Kaderrichtlijn Water. “Er wordt veel meer gevraagd van het vakmanschap. Door die wet- en regelgeving word je uitgedaagd om zo optimaal mogelijk te boeren. Bodem- en mineraalbeheer is gewoon een onderwerp waar je als akkerbouwer goed over na moet denken. Deze tool draagt bij aan die bewustwording.”
Vervolgprojecten
NMI werkte voor dit project onder meer samen met de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en de Universiteit van Gent. Een samenwerking die alle partijen goed bevallen is. Nieuwe initiatieven vanuit deze krachtenbundeling is dan ook zeker niet uitgesloten: “Op dit moment zijn er nog geen concrete vervolgacties, maar er zijn inderdaad volop ideeën om dit project een vervolg te geven. Voor de akkerbouwers denken we onder andere aan een integratie met de bedrijfsmanagementtools. Een akkerbouwer moet natuurlijk werken op bedrijfsniveau, dus we willen in de toekomst aan een koppeling van beide systemen realiseren. Hierdoor wordt bodem- en mineralenbeheer nog meer een onderdeel van de dagelijkse praktijk.”
De Demeter-tool is voor alle akkerbouwers in Nederland en België gratis beschikbaar via de website van de Vlaamse Landmaatschappij.
