Landbouwgronden in Nederland dreigen op grote schaal uitgeput te raken. Dit doordat essentiële mineralen en sporenelementen niet worden aangevuld. “Het verlies daarvan wordt niet opgemerkt in standaardonderzoek. Wij maken ons ernstig zorgen over de bodemvruchtbaarheid op lange termijn”, stelt agrarisch adviesbureau Carpay naar aanleiding van onderzoek van 2013 tot 2016 met gesteentemeel in de Drents-Groningse Veenkoloniën en Westerwolde. Wageningen University & Research monitorde hierbij meerdere percelen in 2016 in opdracht van Carpay Advies, met financiering van LTO Noord Fondsen.
Problemen met de bodem hebben veelal een relatie met de afnemende mineralogische vitaliteit van de bodem. Voor veel onderzoekers en adviseurs binnen de landbouw is dit nieuw. Omdat de mineralogische uitputting van de bodem een doorgaand proces is, zal dit een toenemende negatieve doorwerking hebben op kwaliteit en opbrengst in de landbouw. “Integratie van mineralogische kennis in de landbouw verdient de hoogste prioriteit”, zegt Bert Carpay van Carpay Advies. “Want de landbouw loopt toenemende schade op doordat mineralogische kennis niet in de praktijk wordt toegepast.”
Uitputting van mineralen
Mineralen zijn onmisbaar voor een vruchtbare bodem. Bepaalde zand- en kleideeltjes in de bodem zorgen ervoor dat delta’s tot de vruchtbaarste gebieden ter wereld behoren. Vroeger voerden rivieren en zeeën deze mineralen continu aan, maar sinds we dijken hebben is deze aanvoer afgesneden. Het gevolg is dat de bodem uitput, hoe veel bemesting er ook wordt toegepast.
Steenmeel gebruiken
“Toepassing van steenmeel roept dit proces een halt toe”, weet Carpay op basis van genoemd onderzoek. “De wetenschappelijke kennis op het vlak van mineralogie laat er geen twijfel over bestaan dat dit nodig is voor herstel van de mineralogische vitaliteit van de bodem.” En ook zeker niet onbelangrijk: steenmeel draagt bij aan een goede ontwikkeling van het bodemleven. Om het bodemleven te stimuleren adviseert Carpay bovendien: “Vervang chemische middelen waar mogelijk door biologische en wees terughoudend met het toepassen van drijfmest. Mineralen en bodembiologie zijn basisvoorwaarden voor behoud en herstel van bodemvruchtbaarheid.”
Onderzoek
Tijdens het onderzoek in Groningen en Drenthe werden akkers voorzien van stroken met verschillende soorten steenmeel. Vervolgens werden kwaliteit en kwantiteit van opbrengsten bij verschillende soorten gesteentemeel en stroken die niet waren voorzien van steenmeel met elkaar vergeleken. “De verschillen in mineralogische samenstelling van diverse soorten steenmeel leverde grote verschillen op in de resultaten qua opbrengst, zowel de hoeveelheid opbrengst als kwaliteit, bijvoorbeeld de voederwaarde.”
Oorzaken van verschillen
Carpay legt uit hoe deze verschillen ontstaan: “De oorzaak van de uiteenlopende prestaties ligt in het feit dat uit dezelfde chemische elementen geheel verschillende mineralen opgebouwd kunnen worden met zeer diverse structuren. Deze structuren bezitten andere chemische en fysische kenmerken met uiteenlopende eigenschappen en functies in het bodemmilieu. Zo creëert elk mineraal onder meer een ander milieu voor het microleven in de bodem.”
Mineralogie
“Mineralen in de bodem hebben voor bemestingsdeskundigen vaak zeer verrassende effecten”, licht Carpay toe. “Gesteentemeel doet vaak iets heel anders dan onderzoekers en adviseurs verwachten. Soms zelfs precies het tegenovergestelde. Het positieve effect is zeker bij deskundig gebruik. En het is daarbij van groot belang de mineralogie van de bodem en gesteentemelen te begrijpen om de waarde voor bodemvruchtbaarheid te kunnen beoordelen. Onderzoek met integratie van mineralogische kennis is hiervoor onontbeerlijk.”
De notitie met resultaten van 4 jaar praktijkonderzoek in de Gronings-Drentse Veenkoloniën en Westerwolde zijn te downloaden via https://www.steenmeel.info/Notitie_LTO.pdf.
