“In moeilijk jaar maakt bodemstructuur het verschil”

Meer is niet altijd beter; zoek naar de beste afstemming tussen de behoefte van de plant en de beschikbaarheid van nutriënten in de bodem. Dat is de kernwaarde van de regeneratieve werkwijze. DLV Advies organiseerde bij teelt- en verwerkingsbedrijf Schaap Agro in het Noord-Hollandse Ursem een praktijkmiddag rondom het onderwerp. Ook om de regeneratieve denkwijze vooral praktisch te benaderen. “Want het gaat om het vinden van de juiste balans en de oplossing hoe we dat het beste kunnen doen.”

Volgens Sytze Waltje van DLV Advies is ‘regeneratief’ een verzamelnaam voor een aantal hoofdthema’s in de landbouw. “Het is geen wet, maar manier van werken waarbij we proberen meer balans te krijgen. Het gebruik van chemie stem je bijvoorbeeld af op de structuur in de bodem. De bovenste toplaag van de bodem biedt vaak voldoende ziektewerendheid. Daarbij is het belangrijk dat je als teler voldoende verdienvermogen houdt. Regeneratief is eigenlijk maatwerk, dat veel mogelijkheden biedt.”

Optimale C/N-verhouding in bodem

Praktisch toont teler Ted Vaalburg van Vaalburg VOF uit Zuidschermer zien dat de zoektocht naar een optimale C/N-verhouding in de bodem loont. Door de op elkaar afgestemde inzet van Bokashi, groenbemesters en de inzet van sporenelementen lukt het om een goede balans in de bodem te vinden. Dit heeft er voor gezorgd dat ook met een voorjaar als nu de grond voldoende poreus is gebleken. Ook op een perceel knolselderij, dat Vaalburg ruilt met Schaap Agro, blijkt dat de zoektocht naar de balans qua wortelgroei en gewasontwikkeling betere resultaat geeft dan simpelweg de inzet van NPK-meststoffen.

Fotosynthese

Adviseur Roelf Havinga van Team Ecosys in Apeldoorn ziet dat regeneratief telende agrariërs het afgelopen voorjaar, waarin er gedurende de hele plantperiode sprake was van overmatige neerslag, relatief weinig schade door het extreme weer hebben ondervonden. “Dat komt omdat in de bemesting de focus is verlegd van de heilige NPK naar het stimuleren van de fotosynthese. Bemesting met calcium, fosfaat, koolstof, zuurstof en waterstof draagt daaraan bij. De geproduceerde suikers, ofwel vloeibare koolstof, voedt de bodembiologie die stikstof uit de lucht omzet in ammonium en nitraat en de hoofd- en sporenelementen vrijmaakt uit de bodemmatrix. Daar moet je op sturen. Door overbemesting verstik je het alleen.”

Havinga gaat nog een stap verder en stuurt aan op een veelzijdig dieet voor het bodemleven. “Benutting van de kracht van microbe, als ondersteuning bij het telen van gewassen, zorgt niet alleen voor voedsel met een hogere voederwaarde. Het levert ook een significante verbetering in porositeit en beschikbaarheid van koolstof in de bodem. En dat is de sleutel tot verhoogde productie en winstgevendheid.”

Biologie

Agrifirm heeft ook een projectgroep opgericht waarbij een regeneratieve werkwijze wordt gestimuleerd. Inmiddels is er een groep van zo’n vijftig boeren die onder de vleugels van het project zo’n honderd hectare ‘regeneratief’ bewerkt en afzet. Volgens Christiaan Kapper van Agrifirm is er ook een vraag naar. “Partijen als Unilever, Jumbo, HelloFresh willen bijvoorbeeld wortelen die op regeneratieve wijze geteeld zijn. Eigenlijk zonder dat we precies weten hoe we dat moeten doen.”

Volgens Kapper is de samenwerking tussen planten en bodem ook vooral een andere manier van denken over het bouwplan. Daarbij hanteert Agrifirm een zestal spelregels. “Verstoor de bodem zo weinig mogelijk. Houd de bodem bedekt. Houd levende wortels in de grond. Laat een diverse range aan gewassen groeien. Breng grazende dieren terug naar het land. En vooral kijk naar de context en zorg ervoor dat de juiste planten op de juiste akkers worden geteeld.”

Volgens Kapper is er weinig nieuws aan de horizon. Het enige nieuwe is dat het uitgangspunt de biologie is. “Op basis van zonlicht, afwatering en bodemvoorraad. Het maakt niet uit hoe je begint, zolang het uitgangspunt maar het optimaliseren van de fysieke en chemische bodemstructuur, het maximaliseren en differentiëren van fotosynthese en het optimaliseren van de bodembalans is.”

Bokashi

Een van de hulpmiddelen in de regeneratieve rugzak is Bokashi, of, zoals Joost Mulder van Mulder Agro het noemt, ‘upcycling van biomassa’. “Gezonde bodem is een samenspel tussen de chemische, fysische en biologische elementen. We kunnen veel leren van het leven in de bodem. We moeten dat leven voeden.

Heb je ooit de bodem als accu of spons gezien? Of de link gelegd tussen de pens van de koe en het wortelgestel van een plant? Wat de VEM (voeder eenheid melk, red.) is BVM (bodem voedende waarde, red.) voor de bodem. Zoals de penswand van de koe werkt, werken ook de haarwortels van de plant. We creëren weerbaarheid niet met losse mineralen, maar met volwaardige voeding. De bodem bevat eigenlijk een compleet mond-maag-darmstelsel. Je brengt iets op de grond en de bodemleven verteert het. Zo moeten we naar bemesting kijken.”

De vergelijking met de melkveehouderij trekt Mulder door met Bokashi, wat een bemesting is op basis van goed gefermenteerd organisch materiaal. “Dit is ruwvoer voor de bodem. Het principe van fermentatie gaat uit van omzetting en is koud, wat anders is dan compostering, dat uitgaat van het rottingsproces en dus warm is. Waar compost dagelijks gefreesd wordt, moet je bij fermentatie juist het materiaal niet keren, maar afdekken en gedurende acht weken met rust laten.” Het proces zorgt er voor dat onkruidkiemen door de zuren kapot gaan en er een rijke en natuurlijke voeding ontstaat. “Met goede biologie kun je de groei van de gewassen de juiste kant op sturen.”

Proeftuinen

Sytze Walda van DLV Advies vult dat aan. “De belangrijkste bevindingen en resultaten uit de regeneratieve proeftuinen zijn een verbeterde bodemgezondheid, het sturen op de noodzakelijke nutriënten, het kijken wat er al in de bodem beschikbaar is en het belang van biodiversiteit en gewasdiversiteit. Rustgewassen in de gewasrotatie zijn nodig om de bodemgezondheid en -vruchtbaarheid te verbeteren. We zien dat een diversiteit van minimaal acht soorten gewassen zonder stikstofbemesting betere opbrengsten en kwaliteit geeft dan monoculturen met hoge stikstofbemesting.

Het gebruik van Bokashi en compost is belangrijk voor het voeden van de bodem. Daarnaast zien we dat het gebruik van lichtgewicht mechanisatie de porositeit, biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid en ziekteweerbaarheid beter in stand houdt. Tot slot zien we goede resultaten van innovatieve producten zoals vloeibare chitine of chitosan en zeewierexacten. Maar nogmaals, regeneratief is geen wet; het is juist de zoektocht naar maatwerk voor de juiste balans.”

Tekst en beeld: Martin de Vries

Ontvang de Akkerbouwkrant gratis thuis op de mat